ديگر از طلوع كشور آفتاب در شهر تاريخي ربط سردشت در استان آذربايجان غربي خبري نيست

 

 

ميراث ما آيينه هويت و اصالت ما

 

ديگر از طلوع كشور آفتاب در شهر تاريخي ربط سردشت در استان آذربايجان غربي خبري نيست.

سعيد مامندي
عضو سابق انجمن ميراث فرهنگي سردشت و ربط و دوستدار يادگارهاي ماندگار تاريخي


باستان شناسان كليدداران و محرم اسرار گذشتگان مي‌باشند. اگر آن‌ها اراده كنند و وظايفشان را به خوبي انجام دهند هيچ انساني نمي‌ميرد، هيچ بنايي از بين نمي‌رود.
دو سال از خبر سازمان ميراث فرهنگي در سايت خبري خود تحت عنوان « طلوع كشور آفتاب در ربط » مي‌گذرد. نوشته‌هاي آشوريان و مردانگي و انصاف اين بيرحمان تاريخ و تلاش و جستجوي چندين ساله بهمن كارگر باستان شناس ايراني، كلنگ باستان شناسان، به تپه ( 2 ) ربط آورد تا با صبر و حوصله به دنبال كشور آفتاب يا آرديني يعني مركز دولت مذهبي موصاصير، نوشته شده در گزارشها و فتح‌نامه‌هاي آشوري باشند. موصاصير دولتي همزمان با اورارتو و آشور بوده است، اهميت مذهبي آن به حدي بوده كه پادشاه اورارتو هداياي زيادي به معبد باستاني موصاصير هديه كرده است. دولت موصاصير از سوي آشورها، آرديني يا كشور آفتاب خوانده مي‌شد.
آقاي بهمن كارگر باستان شناس ميراث فرهنگي در سال 1384 براي اثبات فرضيه خود مبني بر موصاصير بودن ربط مردانه به ميدان آمد تا خود همانند كارگري تازه‌كار، آفتاب كشور آفتابرا به جان بخرد. عليرغم اينكه باستان شناسان خارجي اعم از آلماني و آمريكايي سالها سعي داشتند اين دولت شهر را در كشور عراق يا تركيه پيدا كنند. اما جستجوي آنها به نتيجه نرسيده است. بازنشسته شدن اين باستان شناس بهانه‌اي شد تا سرپرست گروه كاوش در ربط تغيير و با وجود گذشت بيش از 2 سال از كشف اين تپه تاريخي و واقعيت‌هاي آن با سه تمدن نهفته در دل آن، هنوز مردم منطقه چشم انتظار مستند كردن پژوهش و كاوش‌هاي باستان شناسان ميراث فرهنگي استان آذربايجان غربي در قالب گزارش علمي و مقالات بصورت مكتوب و بيان نمودن آن بصورت واضح و شفاف در محافل رسمي كشور از سوي مسئولان سازمان مي‌باشند.
مروري بر اولين فصل كاوش در ربط و موضوعات حول و حوش آن جهت بررسي بيشتر و قضاوت افكار عمومي مد نظر و ضروري مي‌باشد. پيدا شدن آثار و نشانه‌هاي تمدن مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد و نويد تولد « ماناش » يا كشور مانايي در اين خطه در كاوش‌هاي اوليه گروه باستان شناسان ميراث فرهنگي به سرپرستي آقاي بهمن كارگر، اهميت تاريخي و جايگاه آن در مطالعات نقطه مجهولي از تاريخ تمدن اين ملت، ما را به بازنگري و به تصوير كشيدن مجدد اين فصل كاوش رهنمون مي‌كند.
كشف منحصر به فردترين سنگفرش با قلوه‌سنگهاي رودخانه زاب كه به شكل هندسي و ظريف، كنار هم چيده شده است با قدمت 3000 سال - دومين سايت سفال آغاز ادبيات و نگارش سنگي در شمال غرب ايران با قدمت 5000 سال - كتيبه‌هاي آجري با خط ميخي آشوري - آجرهاي لعابدار منقوش و گل‌ميخ‌هاي فيروزه‌اي و مرمرين و تراشه‌هاي متعدد حكايت از كشف مجموعه‌اي غني و تاريخي از فرهنگ و تمدن اين مرز و بوم دارد و جهت حفظ و نمايش اشياء بدست آمده از كاوش‌هاي اين فصل، تاسيس يك موزه باستان شناسي و يا پايگاه مطالعات باستان شناختي ضرورتي اجتناب ناپذير بود كه بايستي از طرف مسئولان سازمان ميراث فرهنگي مورد توجه قرار مي‌گرفت. گرچه اهالي منطقه جهت آغاز اين پروژه گامهاي جدي و خودجوش برداشتند و طومار فرستاده شده به رئيس سازمان ميراث فرهنگي كشور جناب آقاي مشائي در راستاي اعلام آمادگي براي تأسيس موزه با جمع‌آوري كمك‌هاي مردمي و همياري سازمان ميراث فرهنگي، دليلي بر ادعاي فوق مي‌باشد. غرور ملي همراه با افتخار فرزندان اين منطقه از كشورمان همزمان با رقم خوردن هويت و اصالت ديگر براي مردمان آن در كنار پيدايش تمدني ديرينه‌تر و ايستادن بر روي سه تمدن كُهن، شور و شوق مردم را در پي يافتن يك واقعيت تاريخي برانگيخته بود و بحث ايجاد موزه جهت حفظ و نگهداري اشياء و ايجاد پايگاه پژوهش جهت مطالعات ميداني باستان شناسان با استقبال و تكاپوي مردم سردشت و ربط روبرو شد.
همچنين با اتمام اولين فصل كاوش، به همت انجمن ميراث فرهنگي شهر ربط ( كه در همان زمان به دنبال پيگيري‌هاي توأم با اشتياق و تعهد جوانان و مردم شهر ربط نسبت به ميراث گذشتگان تشكيل شد ) به بهانه قدرداني از كاوشگران و كار و همت آن‌ها، نشستي در سالن اجتماعات فرمانداري سردشت تشكيل شد كه با شرح و توضيحات سرپرست گروه و آقاي حيدري كارشناس ديگر ميراث فرهنگي ( سرپرست فعلي كاوش‌هاي ربط ) در مورد آثار و اشيا پيدا شده كه همزمان به ثبت هم رسيده بود، همراه با نمايش پروژكتوري تصاوير منقوش و كتيبه‌هاي آجري و الهه‌هاي بالدار ( اعم از شير و اسب بالدار ) همه حاضرين در سالن را به اعصار گذشته و تاريخ نياكان خود با دنيايي از تخيلات و تصورات و مجهولات برده بود تا شايد خود بهانه‌اي بيشتر براي همت مردم و مسئولان جهت شناساندن اين معماي تاريخي و اعلام موجوديت آن و حفظ و نگهداري ميراث نهفته در آن باشد. گرچه از كارشناسان محلي در عرصه ميراث فرهنگي كشور از جمله آقايان وهاب‌زاده و توحيدي جهت شركت در اين نشست از طرف انجمن و نمايندگي ميراث فرهنگي سردشت دعوت بعمل آمد تا مردم اين منطقه بتوانند از تجارب و آموزه‌هاي آنها با توجه به اداي دين و وظيفه نسبت به زادگاهشان جهت شناساندن و مطالعات باستان‌شناختي در منطقه با ايجاد پژوهشكده در حفظ و نگهداري ميراثشان پروژه مزبور را در فصل‌هاي بعدي كاوشي بر عهده بگيرند و ضمن همنوايي مردم با آنان، نوعي شفاف‌سازي و زمينه اعتماد را فراهم نمايند ولي متأسفانه بنا به دلايلي اين دعوت كنسل شد. و اكنون با گذشت بيش از دو سال از اولين فصل كاوشي ديگر اين موضوع لااقل از نگاه افكار عمومي منطقه به فراموشي سپرده شده است و تنها هراز چند گاهي شايعاتي مبني بر اينكه تمدني مهمتر از موصاصير بنام همرانو يا ... ممكن است در آنجا موجود باشد، شنيده مي‌شود.
عدم تخصيص بودجه و اعتبار كافي جهت ادامه كاوش‌ها، زمزمه‌هايي جهت انحراف از اصل موضوع را به اذهان متبادر مي‌نمايد و همين كه تا بحال گزارش مستند و مقاله‌اي علمي در اين باب تهيه نشده است و در فصل‌نامه‌هاي ميراث فرهنگي و مجلات معتبر كشور نيز در مورد آن چيزي گفته نمي‌شود، بر نگراني اين مردم افزوده و نشان از كتمان واقعيت‌‌ها و عدم شفاف‌سازي توسط مسئولان و كارشناسان ميراث فرهنگي استان مي‌باشد .
ولي همين كه تمدن ماننايي هويدا شده در ربط به بلاي دردناك ميراث فرهنگي به تاراج رفته ديگر اين منطقه دچار نشده است نشان از دغدغه اساسي و انساني آنان و مسئوليت‌پذيري جوانان به نسبت اصالت و ريشه نژادي و تاريخي خود مي‌باشد و مردم منطقه سردشت و ربط را بار ديگر به حساسيت توأم با عقلانيت و بينش صحيح نسبت به هويت تاريخي و فرهنگي و پيشينه اجداد و نياكان خود با ايجاد و حضور در NGO هاي فعال در زمينه ميراث فرهنگي شهر تاريخي ربط و آثار غني منطقه سردشت معطوف مي‌نمايد.

بزرگترين سايت هزاره اول پيش از ميلاد در سردشت

بزرگترين سايت هزاره اول پيش از ميلاد در سردشت كمانا» قديمي ترين دولت معتبري است كه در سده نهم پيش از ميلاد به مركزيت كايزيرتو» در جنوب درياچه اروميه واقع بود و در سال هاي قبل و بعد از انقلاب اسلامي پژوهندگان تاريخ سعي در تعيين حدود نسبي قلمرو آن كرده اند. آخرين يافته ها در خصوص اين دوره تاريخي در منطقه ربط سردشت از شهرهاي آذربايجان غربي است.
يك باستان شناس در گفتگو با خبرگزاري فارس در اروميه گفت: بزرگترين سايت هزاره اول پيش از ميلاد در اين منطقه واقع است كه اولين فصل از حفاري منطقه به پايان رسيده است.
بهمن كارگر اظهار داشت: در بررسي هاي اوليه محوطه مذكور 14 هكتار پيش بيني شده بود كه طي حفاري هاي انجام گرفته استقرارهايي در دره هاي اطراف مشابه استقرار هاي تپه اصلي مشاهده شده است.
وي تصريح كرد: اين سايت 25 هكتار تخمين زده مي شود كه برنامه ريزي علمي براي پژوهش در اين منطقه 15 سال پيشنهاد مي شود.
كارگر از موصاصير بودن اين محل خبر داد و افزود: موصاصير بزرگترين معبد خداي هالدي است و مورد احترام تمام پادشاهان اورارتو بود.
وي در توضيح اين مطلب افزود: اگر موصاصير بودن اين محل قطعي شود، مسيرهاي حمله هشتم سارگون دوم به خاك اورارتو مشخص مي شود چون وي مي گويد: اول از مانا عبور كردم كه ما مركز مانا را به دست آورديم، سپس مدتي مهمان پادشاه مانا بودم و موقع برگشت بعد از تنبيه روساي اول، بزرگترين امپراتور اورارتو معبد و پايتخت موصاصير را غارت كردم، در نتيجه با به دست آوردن اولين محلي كه سارگون از آنجا عبور كرده و آخرين محلي كه آن را نابود كرده و به كشور خود بازگشته خط سير آنها مشخص مي شود.
عضو هيات علمي دانشگاه ادامه داد: ربط روشني بخش تازه اي براي مشكلات هزاره پيش از ميلاد است و اهميت آن به علت واقع بودن اين منطقه در كنار رودخانه  زاب است چرا كه سارگون مي گويد من از زاب گذشتم و به مانا نزديك شدم.
كارگر همچنين در اين باره گفت: با پايان فصل اول از حفاري منطقه، كف موزاييك كاري شده توسط قلوه سنگ هاي كوچك كه به شكل دواير متحدالمركز هستند كشف شده است و توانستيم 50 متر مربع از اين كف سنگي را سالم به دست آوريم.
وي در بيان ويژگي هاي اين منطقه گفت: براي اولين بار در اين منطقه آجرهاي لعابدار داراي تصاوير هندسي، اساطيري، گياهي، انساني و شير بالدار و مدارك آجري فراواني به دست آمده كه خطوط روي آنها مربوط به خط اورارتويي است.
كارگر گفت: قبل از انقلاب اسلامي يك هيات آمريكايي بر اساس مطالعات انجام داده در دشت سلدوز به مركزيت تپه حسنلو طبقه 4 ب» از 10 طبقه حسنلو را به كايزيرتو» مركز مانا نسبت دادند، اما بر اساس آخرين گزارش كاوشگران حسنلو، هيچ آثاري مبني بر اينكه حسنلو مركز مانا باشد وجود ندارد. وي توضيح داد: بعد از كشف مداركي در 8 كيلومتري شمال شرق بوكان در محل قلایچی احتمال داده شد اين محل ايزيرتو پايتخت مانا باشد، حفاري هاي كوتاه مدت در اين محل انجام و يك كتيبه به خط آرامه كهن كه از خداي هالدي، بزرگترين خداي اورارتوها، خداي اداد (طوفان) و ايزيرتو نام برده شده است، كشف شد و از سال 78 بعد از 15 سال وقفه، در قالب يك برنامه 10 ساله به صورت بنيادي فرهنگ پادشاهي مانا مورد مطالعه قرار گرفت كه 7 فصل كاوش آن انجام شده و فصل هشتم امسال آغاز مي شود.
كارگر ابراز كرد: طي حفاري ها يك فرهنگ مانايي با 3 دوره شناسايي شد و اين كه اولين پادشاه قبل از ماد در ايران ماناست. وي در اين باره تاكيد كرد: تپه بورگوسي، قلعه اي در تپه شاه مردان در نزديكي رودخانه جغتاي مياندوآب، قلعه اي در محل جان آقا در شاهين دژ، سنگر در منطقه بوكان، قلعه آربنوس واقع در شمال فلایچی از ديگر آثار به جا مانده از دولت مانا در آذربايجان غربي است.
كارگر همچنين تصريح كرد: تمامي معابر صخره اي كشف شده در استان مربوط به معماري دوره اورارتو است، طي سال هاي گذشته تعدادي از معابر مانايي در استان هاي كردستان و پايين تر از آن شناسايي شده بود كه بر اساس آخرين تحقيق انجام شده توسط يك محقق آلماني مشخص شد تمامي آنها به دوره هخامنشي بر مي گردد.

آخرین اخبار از موساسیر

شهر افسانه‌‏اي موصاصير، در آذربايجان غربي سر از خاك بيرون آورد.
رضا حيدري، باستان‌‏شناس و كارشناس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري آذربايجان غربي، با بيان مطلب فوق، افزود: شهر موصاصير Mosa sir مربوط به سه هزار سال قبل مي‌‏شود كه پايتخت مذهبي امپراطوري باستاني اورارتو مانا و آشور بوده است.
وي، افزود: اين تمدن تغييرات شگرفي در تمدن‌‏هاي پس از خود علي‌‏الخصوص هخامنشيان داشته است.
وي، اضافه‌‏كرد: بيش از يكصد سال از فعاليت و پژوهش و بررسي‌‏هاي علمي باستان‌‏شناسي در كشورهاي تركيه, عراق و ايران توسط باستان‌‏شناسان خارجي از سراسر دنيا به منظور كشف اين شهر افسانه‌‏اي مي‌‏گذرد و امروز توسط كارشناسان استاني و بدون كمك خارجي اين پژوهش‌‏ها به نتيجه رسيد.
وي، بيان داشت: اين تپه باستاني با وسعت بيش از 25 هكتار در ساحل چپ رودخانه زاب كوچك و سردشت قرار دارد.
حيدري، در مورد اقلام مكشوفه، گفت: در حفاري‌‏هايي كه به مدت 45 روز انجام شد، آثار مادي فراواني چون آجرهاي منقوش به نقوش اساطيري انسان بالدار, نقوش هندسي, نقوش حيواني و گياهي پيدا شد و همچنين كف‌‏سنگ فرش كه از سنگ‌‏هاي كوچك به شيوه معرق اقدام به ايجاد دواير متحدالمركز كرده‌‏اند، نيز از جمله مهمترين يافته‌‏ها است.
وي، تعداد آثار مكشوفه را 13 هزار و 500 قطعه اعلام كرد.
اين باستان‌‏شناس و كارشناس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري آذربايجان غربي، در ادامه كشف اين منطقه باستاني را باعث بر هم خوردن بسياري از آرا و نظريات و معادلات دانشمندان دنيا دانست.
حيدري، در پايان اعتبار در نظر گرفته شده براي اين پروژه را كافي ندانست و گفت: اميدواريم مسوولان توجه ويژه‌‏اي به اين كشف بكنند و با تامين اعتبارات لازم ما را در جهت رسيدن به نتايج ارزشمندتر ياري رسانند. 

کاوش در ربط 2 روزنامه عصر ایران

بر اساس مدارک و شواهد موجود اين مکان همان شهر موصاصير بزرگترين معبد خداي هالدي در دولت آردين با شهر آفتاب است که نشان دهنده هم دوره بودن آن با حکومت اورارتوها، ماناها و آشوري‌ها بوده است .

سرپرست هيات کاوش‌هاي باستان‌شناسي در تپه ربط سردشت گفت: اول شهريور ماه سال جاري سومين فصل کاوش در تپه ربط دو، واقع در سردشت آغاز مي‌شود.

سرپرست هيات کاوش‌هاي باستان‌شناسي در تپه ربط سردشت در گفت‌وگو با ميراث آريا( chtn) ضمن بيان اين مطلب افزود: تپه ربط دو واقع در شهرستان سردشت و به نوعي در شهر ربط قرار دارد.

رضا حيدري گفت: هدف از مطالعه گروه باستان شناسي، مطالعه لايه‌هاي زيرين لايه نگاري محوطه ياد شده و نيز دستيابي به مدارک مربوط به چگونگي شکل گيري لايه‌هاي زيرين در اين محوطه است.

وي اعتبار درخواستي گروه باستان شناسي را براي انجام اقدامات باستانشناسي در فصل سوم تپه ربط را20 ميليون تومان اعلام و تاکيد کرد: در سال 85 ميزان اعتبار تخصيص يافته براي تپه ياد شده در حدود 15 ميليون تومان بوده است.

به گفته اين باستان شناس در تپه ربط تاکنون آجر نوشته‌هايي به خط ميخي آشوري به همراه آجرهاي لعابدار و نيز سنگ فرش‌هاي هنرمندانه از اين محل در طول کاوش‌هاي گذشته بدست آمده است.

حيدري با اشاره به اينکه فصل دوم کاوش در اين تپه باستاني در سال 85 انجام شد اظهار داشت: در سال 86 بيشتر بر روي بررسي‌هاي باستان شناسي در اطراف اين محوطه متمرکز شديم.

محوطه باستاني ربط، يکي از جاذبه‌هاي تاريخي شهرستان سردشت است و قدمت آن به هزاره اول قبل از ميلاد باز مي‌گردد .

اين محوطه تاريخي شامل 4 تپه تاريخي به مساحت 25 هکتار است که در ضلع جنوب غربي ربط ، در حاشيه رودخانه زاب و در 15 کيلومتري سردشت قرار دارد و يکي از مراکز مهم حکومتي در هزاره اول قبل از ميلاد بوده است.

بر اساس مدارک و شواهد موجود اين مکان همان شهر موصاصير بزرگترين معبد خداي هالدي در دولت آردين با شهر آفتاب است که نشان دهنده هم دوره بودن آن با حکومت اورارتوها، ماناها و آشوري‌ها بوده است .

شهر موصاصير از مهمترين مکان‌هاي مذهبي مورد علاقه امپراطوران بزرگ اورارتويي بوده که در کتيبه‌هاي کيله شين، ماونا و در کتيبه‌هاي ديگري که در داخل خاک عراق بدست آمده از آن صحبت شده است.

معبد موصاصير هم از معبدهاي مورد احترام شاهان اورارتويي بوده بطوريکه آنها پسران خود را براي خدمت به اين معبد معرفي مي‌کردند و هم چنين نشان حکومتي خود شامل سپر و شمشير با نشان ويژه را از اين معبد دريافت مي‌کردند.