در زمان ورود آرياييان و چند قرن پس از آن، تجمع فشرده اقوام و قبايل مختلف (بوميان و مهاجران) در شمال و شمال غربي ايران باعث پيدايش دولت هاي محلي چون ماننا و اليپي در غرب ايران گرديد كه هر كدام قلمرو خاص خود را داشتند. و در سالنامه‌هاي آشوري از آنها بسيار نام برده شده است. ماننايي ها شامل اتحادي از طوايف منطقه بودند و خود، از گذشته جزيي از سازمان هاي حكومتي لولوبيان - گوتيان را تشكيل مي دادند. دولت ماننا دردهه نخست سده هفتم ق.م. جزيي از دولت بزرگ ماد به شمار مي رفت.

 

اقوام تازه وارد در قلمرو جديد خود در شمال غربي ايران با آشوريان كه قدرت برتر دنياي باستان بشمار مي‌رفتند و اورارتوئيان بومي همسايه شدند. آشورها مردمى از نژاد سامى به شمار مى آيند.

 

مرز شمالي ماننا رودخانه ارس بوده است. پيرامون درياچه رضاييه و دشت هاى شمالي درياچه رضاييه تا شهر تبريز کنوني و تا رودخانه سپيدرود قلمرو مانايى به شمار مى آمده است 0

 

پايتخت ماننا شهر زيویه کنوني بوده است که شهرى ايراني است.

 

اثار باستاني ماننا ها بيشتر در کردستان و آذربايجان مى باشد. گنج زيويه، آثار كشف شده در قلايچي بوكان و دژ حسنلو را به ماننا ها نسبت داده‌اند. در کاوش هاى تپه حسنلو و شهر سقز و زياوه در ( نزديک سقز ) نيز اثار باستاني ماننايى يافته شده است.

 

ظاهراً پادشاه ماننا امور ملك و دولت را با استبداد راى اداره نمى كرده و فعال مايشاء نبود بلكه قدرت شوراى شيوخ محدودش مى نمود. (تاريخ ماد ص. ???)

 

 

 

 

 

[ويرايش] منابع

تاريخ ماد - دکتر خنجي PDF

تاريخ ماد. دياکونوف. ترجمه کريم کشاورز، تهران: نشر اميرکبير.

مرتضي راوندي: تاريخ اجتماعي ايران. ( جلد ? ) 160 - 161

ايران ازديدگاه باستانشناسي